Op 17 januari 2017 heeft president Obama Chelsea Mannings resterende gevangenisstraf van 28 jaar teruggebracht tot 4 maanden. Daarmee heeft hij de langste straf ooit in de VS opgelegd voor het lekken van overheidsinformatie kort voor zijn aftreden alsnog tot buitenproportioneel bestempeld. Op 17 mei daaropvolgend is Manning in vrijheid gesteld, in plaats van in 2045. Zij woont tegenwoordig weer in de staat Maryland waar zij haar jeugd als jongen doorbracht.
Mannings sterk vervroegde vrijlating heeft de Amerikaanse militaire autoriteiten tegelijk van een lastige verantwoordelijkheid verlost, waar ze naar verluidt nooit eerder mee te maken hadden, namelijk haar juridisch krachtig geformuleerde eis om medische hulp, zowel in fysiek als psychisch opzicht, bij haar gendertransformatie. De aanvankelijke afwijzing van deze eis, die onder meer werd gerechtvaardigd met het ontbreken van terzakekundige chirurgen en psychiaters in het leger, zou in hoger beroep hoogstwaarschijnlijk geen stand hebben kunnen houden. Nu Manning is vrijgelaten heeft zij de mogelijkheid zich onder behandeling naar eigen keuze te laten stellen, al blijft zij onder de militaire gezondheidszorg vallen. Daardoor zal deze kwestie wellicht toch weer gaan opspelen.
De strafvermindering is formeel ook geen gratie. Dit laat de mogelijkheid van voortzetting van het eerder ingestelde hoger beroep tegen de veroordeling op zich in stand. Mannings advocaten hebben dan ook aangekondigd dat ‘de (juridische) strijd doorgaat’: “Chelsea had nooit veroordeeld mogen worden op grond van overtreding van de ‘Espionage Act’ en evenmin in eenzame opsluiting mogen worden gezet, onder omstandigheden die grensden aan marteling.” Het Manningcomité in de VS vraagt dan ook om voortgaande financiële ondersteuning, zie de oproep hier: https://www.couragefound.org/appeal-fund/
Een jaar voor zijn besluit om Manning amnestie te geven pleitte president Obama in een opiniestuk in de Washington Post van 25 januari 2016 voor afschaffing, althans het heroverwegen ('rethinking' en 'reviewing the overuse of solitary confinement') van eenzame opsluiting als straf in de VS, onder andere omdat deze strafvorm in significant talrijke gevallen leidt tot psychische problemen die vaak eindigen in zelfmoord. Chelsea Manning zat bijna een jaar in eenzame opsluiting en trachtte twee keer zichzelf om te brengen.
Toch was de kwijtschelding van haar resterende straf, tegelijk met de amnestie voor een gepensioneerde generaal die reporters had geïnformeerd over betrokkenheid van Obama's regering bij cyberaanvallen op Irans nucleaire complex, opmerkelijk aangezien onder geen van Obama's voorgangers zoveel (namelijk tien) klokkenluiders in overheidsdienst te maken kregen met hardhandige vervolging.
Of Mannings amnestie mede is ingegeven door de wereldwijde verontwaardiging over het klaarblijkelijk onrechtvaardige militaire proces tegen Manning en de daarop volgende veroordeling tot 35 jaar gevangenisstraf is een open vraag gebleven. Hoewel prominente republikeinse senatoren, zoals de oude havik John McCain, zeer kritisch reageerden op het besluit, heeft Obama zelf er zich niet inhoudelijk over uitgelaten. Wel wees een woordvoerder van het Witte Huis op enkele essentiële verschillen tussen het amnestieverzoek van Manning en dat van Edward Snowden, dat werd afgewezen. Manning heeft zich niet 'aan een tegenstander uitgeleverd' (Wikileaks) en 'is niet naar een land gevlucht, dat onlangs grootschalig geprobeerd heeft onze democratie te ondermijnen' (manipulaties bij de verkiezingen van Trump). Bovendien heeft Manning terecht gestaan, heeft zij schuld erkend en is veroordeeld. Ook stelde de woordvoerder, dat de documenten die Snowden onthulde 'far more serious and far more dangerous' waren dan die welke Manning liet publiceren. De laatste waren geen 'top-secret' stukken, die van Snowden zeker wél, volgens Witte Huiswoordvoerder Josh Earnest.
Mannings advocaten hebben Obama's besluit namens hun cliënt geprezen, waarbij ze erop wezen dat Manning met haar bijna zeven jaar durende eenzame opsluiting de langst en hardst gestrafte klokkenluider van regeringsinformatie in de VS is, terwijl de openbaarmaking van die informatie in het publieke belang was en de veiligheid van de VS noch van Amerikaanse militairen of andere overheidsdienaren en burgers had geschaad.
Ook Amnesty International heeft zich tevreden getoond met de amnestie. Toch mag er wel op gewezen worden, dat deze organisatie pas zeer laat, namelijk na de groteske veroordeling van Manning, voor haar opkwam. En pas nadat de Amerikaanse afdeling van AI overstag was sloot ook Amnesty Nederland zich bij de protesten aan. De gehanteerde argumentatie dat het gevoerde proces bewees dat het niet om een politieke gedetineerde ging is alleen daarom al krankjorum, omdat juist tijdens het proces voortdurend bleek dat niet alleen de aanklager namens de staat/het leger maar ook het gerechtshof vergaand bevooroordeeld waren en blijk gaven op een harde veroordeling uit te zijn.
Tot slot nog dit. Wij hebben ons als comité in Nederland en Vlaanderen ingespannen om de zaak van Bradley/Chelsea Manning te bepleiten en internationale druk te helpen opbouwen om aan te tonen dat klokkenluiders als Manning en Snowden, net als Daniel Ellsberg in de dagen van de Amerikaanse oorlog in Vietnam, onmisbaar zijn bij de buitenparlementaire controle van regeringen. Dat geldt eens temeer als die zich erop voor laten staan democratisch te zijn en op te komen voor de universele rechten van de mens. Op klokkenluiders als Manning en Snowden, die feitelijk zelfs hun leven hebben geriskeerd, kan men maar beter zuinig zijn in plaats van hen te vervolgen.
[Met deze nabeschouwing sluit het Bradley Manning Comité dit blog af.]
